با پیشرفت علوم و تکنولوژی های مختلف، امروزه در صنعت برق و الکترونیک از تجهیزات مدرن با کاربردهای منحصر به فردی استفاده میشود که میتوانند در کاهش مصرف انرژی، افزایش ایمنی، افزایش راندمان و کنترل و مدیریت بیشتر تجهیزات مؤثر باشند. کلید صلیبی یکی از تجهیزات کاربردی در سیستم برقکشی است که میتواند برای روشن و خاموش کردن یک یا چند لامپ و یا حتی وسایل برقی دیگر از چند نقطه استفاده شود. در ادامه مطلب به بررسی کامل کلید صلیبی، انواع آن و کاربردها و استفادههایی که دارد پرداخته میشود.
کلید صلیبی چیست؟
کلید صلیبی در حقیقت نوعی کلید برق است که برای روشن و یا بالعکس، خاموش کردن یک یا چند لامپ یا حتی تجهیزات برقی دیگر از چند نقطه مختلف به کار میرود. هرچند که کلیدهای تک پل و دو پل در سالهای اخیر بسیار زیاد استفاده شده و افراد با آنها آشنایی بیشتری دارند اما کلیدهای صلیبی نیز در سیمکشی مدرن ساختمان میتواند بسیار کاربردی باشد. بهعنوان نمونه در یک ساختمان نیاز است که در فواصل ۱۵ متری کلید نصب شود و با استفاده از آنها جریان برق را قطع یا وصل کرد. در این حالت میتوان از کلید صلیبی بهره برد هرچند که در نصب و مدار کشی این کلیدها باید در ابتدا و انتهای مدار از کلید تبدیل استفاده کرد. باید از دو پیچی که در چنین کلیدی وجود دارد به کلید تبدیل و از دو پیچ دیگرش هم به کلید تبدیل بعدی اتصال داده شود. باید توجه داشت که نباید پیچها باید ارتباط داشته باشند و برای اطمینان از این عدم ارتباط میتوان از اهممتر استفاده کرد.
انواع کلید صلیبی
کلیدهای صلیبی همانند کابل ارت و سایر تجهیزات برقی میتوانند انواع مختلفی داشته باشند و در پروژههای مختلف به کار بروند. این کلیدها به صورت کلی به دو دسته اصلی تقسیم می شوند که به شرح زیر هستند:
- کلید صلیبی موازی که در آن سیمهای ورودی و خروجی به صورت متقاطع و ضربدری قرار گرفتهاند، به نحوی که دو سیم ورودی به صورت ضربدری وارد کنتاکت های کلید صلیبی شده و به صورت مشابه از کنتاکت های خروجی به صورت ضربدری خارج می شوند.
- کلید صلیبی متقاطع که در آن سیمهای ورودی به کنتاکت های کلید در یک امتداد بوده و هنگام خارج شدن نیز دو سیم خروجی در یک امتداد میباشند.
مهمترین کاربرد کلید صلیبی
کلیدهای صلیبی که با نام کلید کراس نیز شناخته میشود به صورت کلی در روشنایی راهپلهها مورد استفاده قرار میگیرند و در کنار تایمرها نصب خواهند شد. این کلیدها برای قطع و وصل کردن جریان برق در یک یا چند لامپ و یا چندین وسیله برقی مختلف از نقاط مختلف به کار میروند. این کلیدها میتوانند برای روشنایی راهپلههای طولانی بسیار کارآمد باشند. بهعنوان نمونه فرد از ابتدای ورودی راه پله میتوان لامپهای راهپله را روشن کرده و در زمان خروج نیز در یک نقطه دیگر و با استفاده از کلید صلیبی برق را خاموش کند. این کلیدها میتوانند برای روشن و خاموش کردن لامپها از سه نقطه و بیشتر و با کمک کلید تبدیل استفاده شوند. البته امروزه تایمرها جایگزین این کلیدها شدهاند و میتوانند کارایی بیشتری نیز داشته باشند.
تفاوت کلید تبدیل با صلیبی
کلیدهای تبدیل نیز از جمله تجهیزات کاربردی در سیستم برقکشی به شمار میروند و میتوانند یک مدار را از دو نقطه قطع و وصل کنند. مهمترین تفاوت کلیدهای تبدیل و صلیبی نیز همین امر است و کلید صلیبی در صورت ترکیب با کلیدهای تبدیل میتواند یک مدار را از سه نقطه و یا بیشتر از آن قطع و وصل نمایند. به صورت کلید حداکثر تعداد کلید در یک مدار با وجود کلید ترکیبی ۲ کلید است در حالی که حداقل تعداد کلید در یک مدار با وجود کلید صلیبی ۳ کلید است. در مقالهای تحت عنوان کابل تخت به بررسی انواع کابلهای تخت، کاربردها و ویژگیهای آنها پرداخته شده که میتواند اطلاعات مفیدی به خواننده ارائه کند.
نحوه سیم کشی کلید صلیبی
در کلیدهای صلیبی از ۴ پیچ استفاده میشود که به صورت ضربدری ۲ پیچ با هم مشترک و دو پیچ دیگر با هم استفاده خواهند شد. وجود یک لامپ تبدیل در ابتدا و انتهای مدار سیمکشی کلید تبدیل لازم است. برای سیمکشی این کلیدها باید ابتدا سیم فاز را به کنتاکت مشترک طلایی رنگ کلید تبدیل اول متصل کرده و سپس دو سیم را به کنتاکت های غیر مشترک نقرهایرنگ کلید تبدیل اول متصل نمود و بعداً در ادامه مسیر به کنتاکت های ورودی کلید صلیبی وصل نمود. در مرحله بعدی باید دو سیم دیگر را از کنتاکت های خروجی کلید صلیبی به پیچهای غیر مشترک نقرهای کلید تبدیل دوم متصل کرد. در پایان نیز باید فاز خروجی از کنتاکت مشترک کلید تبدیل دوم را به مدار نهایی وصل کرده و سیم نول را مستقیماً به مصرفکننده یا لامپ وصل کرد. برای نصب کلیدهای صلیبی نیز باید به ترتیب زیر عمل کرد:
- ابتدا باید به ورودی کلید تبدیل در ابتدای مسیر سیم فاز را متصل کرد.
- در مرحله دوم باید به دو کنتاکت باقیمانده کلید تبدیل ابتدای مسیر دو سیم متصل کرده و به کلید صلیبی وصل نمود.
- در مرحله سوم باید از دو کنتاکت باقیمانده کلید صلیبی دو سیم متصل کرده و به محل ورودی مشترک کلید تبدیل انتهای مسیر متصل کرد.
- در مرحله چهارم باید فاز خروجی را به مدار نهایی متصل کرد
- در انتها نیز نول به صورت مستقیم به مدار نهایی متصل میشود.
راهنمای خرید کلید صلیبی
امروزه برندها معتبری همچون دلند الکتریک، ایران الکتریک، ویرا الکتریک، پارت الکتریک و … در زمینه تولید انواع تجهیزات برقی از جمله کلید صلیبی فعالیت دارند و این محصولات از تنوع و تعدد بالایی در بازار برخوردارند. از مهمترین فاکتورهای خرید کلیدهای صلیبی میتوان به مواردی همچون ابعاد و اندازه، روش کنترل کلید (ریموت دار یا لمسی)، کیفیت و جنس کلید، شدت جریان، ولتاژ ورودی و خروجی، برند و شرکت تولید کننده، قیمت محصول، استانداردهای تولید و مدت زمان گارانتی، تعداد و … توجه داشت
جمعبندی نهایی
کلید صلیبی کلیدی است که برای روشن و یا بالعکس، خاموش کردن یک یا چند لامپ یا حتی تجهیزات برقی دیگر از چند نقطه مختلف به کار رفته و انواع مختلفی همچون کلید صلیبی موازی و کلید صلیبی متقاطع دارد. این کلیدها میتوانند کاربردهای متعددی داشته باشند و قادر هستند که لامپها و تجهیزات برقی را حداقل از ۳ نقطه مختلف روشن و خاموش کنند.
